آچیق سؤز Açıq Söz

صفحات صورت جلسه: صفحه 29 تا 35

اکبر اعلمی:

جناب آقای وزیر! بدون شک هر دولت و حکومتی مایل است که شهروندان خود را با شرایط و هنجارهای دلخواه خودش تطبیق دهد. قهراً این هم زمانی جامه عمل به خود می‌پوشد که هر یک از دولت و ملت به حقوق و وظایف و تکالیف قانونی خودشان واقف باشند و به آن پایبند باشند. لذا دولتی می‌تواند از شهروندان خودش انتظار داشته باشد که بعنوان یک شهروند خوب به تکالیف شهروندی خودش عمل کند که خودش دولت خوبی باشد. دولت خوب به دولتی اطلاق می‌شود که همه تلاش خودش را مصروف عمران و آبادانی، رفع تبعیض و تحقق عدالت، آزادی، رفاه و آرامش شهروندان کند و حقوق شهروندی او را به بهترین وجهی تأمین کند. باطل را بمیراند و حق را زنده نگاه دارد و در ضمن بقول «گوستاولوبن» بهترین طرز حکومتها آن است که اهانت به کوچکترین افراد جامعه بمنزله اهانت به جمیع مؤسسات اجتماعی تلقی شود، درغیر اینصورت ممکن است که در مواردی مردم و اقشار مختلف جامعه بنا به دلایلی خود را با شرایط و هنجارهای دلخواه دولت که الزاماً هم حق نیست تطبیق ندهند و بنحوی در مقام اعتراض بر بیایند و همین امر باعث بروز ناآرامیها و شرایط غیر عادی در جامعه شود.

در چنین وضعیتی آنچه که مهم است آن است که حکومتها فراموش نکنند که به قول سعدی: «ملوک از بهر پاس رعیتند، نه رعیت از بهر طاعت ملوک». لذا در شرایطی که وضع جامعه بدلیل اعتراضات مردمی از حالت عادی خارج می‌شود، هنر دولت باید معطوف به بسیج همه امکانات خودش برای جهت دادن و هدایت صحیح اعتراضات و همچنین شناسایی علت وقایع و پیشگیری و از بین بردن آنها شود تا اعتراضات و ناامنیهای بوجود آمده سبب سلب امنیت عمومی نشود.

لذا اصل بر این است که دولتها بستر و زمینه فریاد و اعتراض مردم را بنحو مسالمت‌آمیزی فراهم کنند تا مردم معترض بتوانند صدای خودشان را به دیگران و خصوصاً دولت برسانند. زیرا شهروندان هر جامعه‌ای تا نقطه مشخصی تحمل فشار و ناراحتیها را دارند و از آن به بعد را تحمل نمی‌کنند و وقتی فشار بالاتر از حد آستانه تحمل باشد و بموقع و با استفاده از سازوکارهای مسالمت‌آمیز رفع و یا تقلیل پیدا نکند به انفجار و فاجعه مبدل خواهد شد.

لذا نباید از فریاد و اعتراضات مسالمت‌آمیز مردم که درقالب راهپیمایی‌ها و اجتماعات تظاهر پیدا می‌کند هراسید. بقول یکی از امپراطوران رومی وقتی که یک ملتی ناراضی فریاد می‌زند، می‌شود آن را کنترل کرد و اسباب رضایت آن را تأمین کرد. ولی وقتیکه ملتی ناراضی است و سکوت اختیار می‌کند و سر در گریبان فرو می‌برد، آنوقت است که نمی‌شود به نقشه‌های آن پی برد و در اینصورت باید هراسید. به همین سبب واضعان قانون اساسی در اصل (۲۷) قانون اساسی تشکیل اجتماعات و راهپیمایی‌های بدون حمل سلاح را آزاد معرفی کردند و آن را به رسمیت شناختند.

جناب آقای وزیر! جناب‌عالی اذعان می‌کنید که در اینجا مقصود قانونگذار از آزادی اجتماعات و تشکیل راهپیمایی‌ها ناظر به راهپیمایی‌ها و اجتماعاتی که در تأیید دولت و حکومت است، نیست، بلکه ناظر به ابراز نارضایتی مردم و تخلیه ناراحتیهایی است که در مردم ظهور و بروز پیدا می‌کند.

بند (۷) اصل سوم قانون اساسی هم دولت را ملزم به تأمین آزادیهای سیاسی و اجتماعی ازجمله آزادیهای استفاده از ظرفیت موجود در اصل (۲۷) قانون اساسی، یعنی آزادی اجتماعات و همینطور آزادی راهپیمایی‌ها کرده و برای اینکه آزادیهای ملت دستخوش تأویل و تفسیرهای شخصی و سلیقه‌ای دولت و حاکمان نشود، در اصل (۹) همین قانون مقرر می‌دارد که آزادی و استقلال و تمامیت ارضی کشور در جمهوری اسلامی از یکدیگر تفکیک‌ناپذیرند و همانطورکه نمی‌شود افراد و گروهها به بهانه دفاع و استفاده از آزادی به تمامیت ارضی و استقلال خدشه وارد کنند، مقامات هم حق ندارند بهیچوجه به بهانه دفاع از تمامیت ارضی و استقلال کشور، هر چند با وضع قانون آزادیهای مشروع مردم را محدود کنند.

درواقع تنها دولتهایی که از ملت خود می‌ترسند سعی می‌کنند که به بهانه‌های مختلف و با توسل به سرکوب آنها، آنها را زبون و ناتوان نگهدارند تا اساساً قدرت و توان اعتراض را از آنها سلب کنند و قطعاً این پدیده با کرامت و ارزش والای انسانی، موضوع بند (۶) اصل سوم قانون اساسی که یکی از پایه‌های نظام جمهوری اسلامی را تشکیل می‌دهد، مغایرت دارد.

با این مقدمه جناب آقای وزیر! حتماً تاریخ ایران و نقش آذربایجان در حفظ استقلال و تمامیت ارضی کشور و مقاومت جانانه آنها را در برابر بیگانگان مطالعه کرده‌اید و حتماً با رشادتهای فرزندان این ملت نظیر ستارخان‌ها، باقرخان‌ها، خیابانی‌ها و ثقه‌الاسلام‌ها در مقابله با استبداد در عصر مشروطه آشنا هستید و باز تردیدی ندارم که از جانبازی، ایثار، شهادت و حماسه‌آفرینی‌های مردم آذربایجان در جبهه‌های جنگ و نقش مهم و تأثیرگذار آنها خصوصاً تبریز در تحقق انقلاب اسلامی هم اطلاع کافی و وافی دارید. بنابراین اذعان می‌کنید که غیور مردان و شیرزنان ترک‌زبان و آذربایجانیان با این سابقه نیکو و تاریخ درخشانی که دارند حق دارند مانند سایر اقوام ایرانی به فرهنگ و تاریخ و ادبیات و زبان خود ببالند و صد البته هرگاه به زبان و فرهنگ و تاریخ و باورهای آنها توهین شود، باز حق دارند که آزرده‌خاطر گشته و یا بهرنحوی اعتراض و آزردگی خودشان را در چارچوب قانون بیان کنند و از ظرفیتهای موجود در اصل (۲۷) قانون اساسی یعنی آزادی راهپیمایی و اجتماعات بنحو مقتضی استفاده کنند.

جناب‌عالی مستحضرید متعاقب چاپ یک کاریکاتور در روزنامه دولتی ایران و باتوجه به برخوردهای تحقیرآمیز و تبعیض‌آمیز مسبوق به سابقه احساسات فرزندان دانشجوی این بخش از ملت ایران جریحه‌دار شد و به این نتیجه رسیدند که زبان مادری و هویت و اصالت پر افتخار آنها مورد اهانت قرار گرفته. در چنین وضعیتی اگر این مردم سکوت می‌کردند، در اینصورت ما باید به غیرت و حمیّت آنها تردید می‌کردیم و بخوبی بیاد دارید که منشأ انقلاب اسلامی هم درواقع توهین بود. لذا دانشجویان ابتداء در دانشگاهها به روش کاملاً مدنی از طریق برگزاری اجتماعات اعتراض‌آمیز، اعتراض خودشان را به هرگونه تحقیر و توهین اقوام ایرانی و خصوصاً جامعه بزرگ آذربایجانی بیان کردند. اما متأسفانه بجای اینکه مسؤولان دولتی به تذکرات مشفقانه ما مبنی بر عذرخواهی از مردم و شناسایی علتها و رفع آنها توجه کنند و بجای اینکه رسانه‌ها و خصوصاً صدا و سیما با انعکاس نظرات و خواسته‌های قانونی دانشجویان معترض از قدرت تخریبی این اعتراض بکاهد و مانع از تعمیم آن به بیرون از گروه شود و بجای اینکه مسأله بنحو مقتضی حل شود، چاره کار را در پاک کردن صورت مسأله دیدید و در نتیجه تظاهرات به خارج از دانشگاهها کشیده شد، بدون آنکه این اعتراضات و تظاهرات مردمی خللی به مبانی اسلام وارد کند و یا حتی بدون اینکه به کسی توهین و یا بجایی خسارتی وارد شود.

متأسفانه پاسخ بعضی از مأموران و مسؤولان تحت امر شما به این اعتراضات مسالمت‌آمیز، هتاکی، ضرب و شتم با قمه و غداره و زنجیر و چوب و چماق و در شدیدترین وجه آن تیراندازی بسوی مردم بود. همین امر باعث تجری هرچه بیشتر مردم و تسری این اعتراضات به سایر اقشار و نقاط دیگر شد و متأسفانه برخی از افراد موسوم به یگان ویژه نیروی انتظامی و نیروی مقاومت معترضین را به بدترین شیوه سرکوب و عده‌ای را به خاک و خون کشیدند.

چند نفر که نوعاً وابسته به خانواده‌های ایثارگر هم بودند، در نقده و یکنفر در مشکین‌شهر کشته شدند. یکنفر در اثر تیراندازی مستقیم یکی از افراد وابسته به یگان ویژه بشدت از ناحیه صورت مجروح شد که نهایتاً دو چشم خودش را از دست داد و متأسفانه به دلیل تعلل و بی‌توجهی شما در معالجه این فرد، همین فرد به یکی از کشورهای بیگانه پناهنده شد.

چندین نفر بشدت به فجیع‌ترین روش مجروح شدند. بسیاری از افراد خانواده‌های محترم و شریف مورد هتاکی قرار گرفتند و در مواردی حریم امن بعضی از خانواده‌ها روزانه و شبانه و نیمه شب هتک حرمت شد. نیمه شب وارد برخی از منازل محترمین شدند و مرد خانواده را در برابر دیدگان وحشتزده همسر و پدر و مادر و فرزندانش از رختخواب بیرون کشیده و به همراه خود بردند. مشابه همین وضعیت در این اواخر در اقلید رخ داد که اگر بموقع نسبت به تذکرات ما و سؤالی که بنده در کمیسیون امنیت مطرح کردم واکنش مثبت نشان داده بودید و اقدامات پیشگیرانه می‌کردید، قطعاً شاهد تکرار این فاجعه در اقلید هم نبودیم.

لذا در سؤال خودم از جناب‌عالی پرسیدم که جریحه‌دار شدن احساسات مردم در اثر توهین به زبان و فرهنگ و هویت قومی و ملی آنان امری اجتناب‌ناپذیر است و محرکی قوی جهت تظاهر اعتراضات بشمار می‌آید. از طرفی انجام راهپیمایی و تظاهرات بمنظور بیان اعتراضات به موضوع مورد اعتراض به روش قانونی و مسالمت‌آمیز از حقوق مسلم مردم مصرح در قانون اساسی است و چنانچه این تظاهرات با خویشتنداری مسؤولان امر و بدور از برخوردهای تحریک‌زا و التهاب‌آور و همراه با تدبیر و درایت مسؤولین ذیربط و حتی حمایت آنان صورت گرفته و محترم شمرده شود، یقیناً از پیامدهای منفی احتمالی آن کاسته و ضمن تخلیه فشارهای روحی و روانی متراکم شده ناشی از عوامل سائق و زمینه‌ساز اعتراضات، با پایان خوشی همراه خواهد شد.

اقدامات و اظهارات و تصمیم‌گیریهای ناپخته و بعضاً تحریک‌کننده برخی از مسؤولان سیاسی، امنیتی و انتظامی و برخوردهای خشن و فیزیکی و موهن بعضی از عوامل مسلح و نیروهای انتظامی، یکی از عوامل اصلی تبدیل شدن اعتراضات مسالمت‌آمیز به اغتشاش و بروز واکنشهای سریع و احساسی بعضی از تظاهرکنندگان گشته و در نتیجه به جرح و قتل تعدادی از شهروندان و تخریب اموال عمومی در برخی از شهرهای کشورمان نظیر تبریز، ارومیه، مشکین‌شهر و نقده منجر گردید.

بنا به مراتب پاسخ بدهید:

۱ ـ نظر به اینکه تخریب‌کنندگان اموال عمومی قطعاً از مردم فهیم نبوده و مورد انزجار آنها هستند، چه اقدامی در جهت شناسایی و معرفی آنان به ملت صورت گرفته است؟

۲ ـ مسؤولیت ضرب و شتم مردم و تیراندازی بسوی آنها که به جرح و قتل تعدادی از شهروندان منتهی گشته بعهده کیست و با کدام مبنا و مجوز قانونی چنین دستوراتی صادر شده؟

با عنایت به اینکه برقراری هرگونه حکومت نظامی مستلزم کسب مجوز از مجلس است، برقراری حکومت نظامی موقت در بعضی از شهرها و جلوگیری از رفت و آمد مردم عادی، با کدام مبنا و مجوز قانونی صورت گرفته؟

و بالاخره مبنای برخی از دستگیریها چیست و تاکنون چند نفر مجروح، مقتول و دستگیر شده‌اند؟

 

مصطفی پورمحمدی وزیر کشور وقت:

آذربایجان همیشه تاج افتخار ملت ایران بوده، مردم شریف آذربایجان در همه صحنه‌ها سردمدار و پیشتاز بوده‌اند و جزو برجسته‌ترین مجموعه مردمی در ایران بزرگ ما در تاریخ تمدنی و در تاریخ اسلام ما بوده‌اند. اینکه بیاییم یک طبقه‌بندی کنیم و خدای‌ناکرده برخی بخشها و برخی از مردم سرزمین‌مان را با یک حساسیتهایی و برخی تعابیر موجب ایجاد نقار و نگرانی بشویم، من فکر می‌کنم باید از این مسایل حتی‌الامکان ما پرهیز کنیم.

همه ما نقش آذربایجان را در تاریخ گذشته و در تاریخ معاصر و در تاریخ انقلاب اسلامی‌مان، پس از انقلاب اسلامی، در تاریخ جنگ و در این روزها می‌دانیم، همه اینها را خوب می‌دانیم و ما سپاسگزار و شکرگزار درگاه الهی هستیم، از برخورداری از چنین مردم خوب و شریف، عزیز و متدینی چه در آذربایجان بزرگ و عزیز ما و چه در نقاط مختلف کشور ما از شرق، غرب و جنوب کشور ما. همه آنها عزیز و سرور ما هستند و اوج افتخار ما این است که یک خدمتگزار کوچکی برای همه مردم شریف سرزمین ایران اسلامی باشیم، ان‌شاء‌الله.

عرض می‌شود که نکاتی را هم که ایشان فرمودند برخی از تعابیری که نسبت به هتاکی، ضرب و شتم، غداره‌بندی، قمه‌کشی، تیراندازی، اجازه بدهید، تمام حافظان نظم و امنیت هم از فرزندان همین مردم هستند، از فرزندان مردم شریف آذربایجان هستند، اجازه بدهید نسبت به آنها هم این تعابیر را بکار نبریم.

از این جهت من عرض می‌کنم آنچه که اتفاق افتاده متأسفانه یک اتفاق ناخواسته‌ای است. یک اهانتی شده که خود شما در کمیسیون فرمودید اولین نفری که در کشور نسبت به این حادثه ابراز انزجار کرد و حتی من گفتم من به مردم شریف آذربایجان و آذری‌زبان حق می‌دهم که بیایند عکس‌العمل نشان بدهند، این در روزنامه‌ها درج شد و الان هم موجود است، ابراز موضع کردیم. پس از آن وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی ابراز تأسف و معذرت‌خواهی کرد. خوب، یک اشتباهی در یک روزنامه بوده، بسیار اشتباه و خطای بد و زشتی هم بود، تعقیب شد، طبق روال قانونی و حقوقی مورد بازخواست قرار گرفتند، روزنامه تعطیل شد، مدیرمسؤول عزل شد، مسؤول نویسنده نامه به دادگاه کشانده شد، محکوم شد و همه کارهایی که باید در این رابطه انجام بشود صورت گرفت.

خدمتتان عرض می‌شود سؤال فرمودید نظر به اینکه تخریب‌کنندگان اموال عمومی از مردم فهیم نبوده و مورد انزجار آنها هستند، چه اقدامی در جهت شناسایی و معرفی آنان به ملت صورت گرفت؟

ما در مجموعه برخوردهایی که در این چند شهر صورت گرفت، مجموعاً‌ ناچار شدیم چیزی حدود (۱۸۲۵) نفر توسط نیروهای مختلف در همه شهرها دستگیر کنیم. البته افرادی هم بودند که مقصر نبودند، عبوری آمده بودند، تماشاچی بودند، یا در صحنه بودند، ولی عامل اصلی نبودند و تحت تأثیر قرار گرفته بودند و تحریک شده بودند. خوب، اینها به سرعت، حتی یکی، دو روز هم طول نکشید، گزارشی که به ما رسید حداکثر ظرف کمتر از سه روز اکثر این افراد آزاد شدند. شناسایی‌هایی که انجام داده بودیم با اطلاعاتی که از قبل داشتیم، اینها تنظیم شد، مقامات امنیتی و اطلاعاتی و انتظامی اطلاعاتشان را تکمیل کردند، (۱۳۵) نفر عناصر اصلی و محرکین و آنهایی که موجب اغتشاش و درگیری و برخورد بودند، پرونده آنها تشکیل شد و تحویل محاکم قضایی شدند، دیگر در سیر رسیدگی قضایی قرار گرفته، تعدادی از آنها محکومیت گرفتند و دارند دوران محکومیت خودشان را تحمل می‌کنند. دیگر با عناوین مختلف قضایی و احکام مختلف قضایی روبرو شدند. این یک نکته.

سؤال دیگری فرمودید که مجروحین چقدر بودند؟ در این حادثه (۱۰۴) باب از اماکن مردم متأسفانه مورد آسیب قرار گرفت، (۱۴۲) باب از اماکن دولتی مورد آسیب قرار گرفت، تعداد (۲۱۵) نفر از مأمورین حافظ نظم مورد آسیب قرار گرفتند، همان مطالبی که شما اشاره کردید ظاهراً‌ یکطرف نبوده، اینها پرتاب سنگ، چوب، اشیاء برنده و نزدیک به (۲۱۵) نفر از مأمورین ما دچار حادثه و جراحت شدند و بعضاً سرپایی و بعضاً در بیمارستان بستری شدند.

این هم خساراتی که هم به اماکن دولتی و هم خصوصی وارد شد و این مقدار مأمورین مورد هجوم قرار گرفتند. در مقابل این، (۱۸۳)‌ نفر مجروح شدند، از جراحتهای سرپایی و متأسفانه چند نفر هم که بستری شدند و حالا یا بصورت جرح و ضربی که وارد شده بود یا متأسفانه در چند مورد که دچار اصابت گلوله شدند و همانطور که جناب‌عالی هم اشاره کردید، متأسفانه جراحات وارده به (۵) نفر از هموطنان عزیزمان منجر به فوت شد که ما از این حادثه که اتفاق افتاد متأسف هستیم.

پیگیریهای مفصلی در این جهت صورت گرفت. من فقط دو تا سؤال دیگر که شما دارید، این دو تا سؤال را هم خیلی خلاصه توضیح می‌دهم، یک مختصری هم راجع به اقداماتی که انجام شده، چون وقت نماز هم خیلی گذشته، معذرت می‌خواهم.

مسؤولیت ضرب و شتم مردم و تیراندازی بسوی آنها که به جرح و قتل تعدادی از شهروندان منتهی گشته بعهده کیست؟ با کدام مبنا و مجوز قانونی چنین دستوراتی صادر شده است؟

ببینید! حفاظت از نظم عمومی دستور ویژه نمی‌خواهد، این مأمور امنیتی و مدیر و فرمانده امنیتی است که اقدامات مشهود در حوزه ایجاد ناامنی را مکلف است در صحنه مدیریت و کنترل کند. طبق یک دستورالعملی که به همه رده‌ها ابلاغ شده اینها وظیفه دارند طبق آن دستورالعمل عمل کنند. اگر خدای‌ناکرده حمله به اماکن دارای طبقه‌بندی برسد، حتی در مواردی مجاز به بکارگیری سلاح هستند و حتی‌الامکان هم تأکید شده، ما مکرر دستور دادیم که به هیچوجه از سلاح گرم استفاده نشود. ولی خوب در یک شرایط سختی آن مأمور موظف است از یک اماکن حیاتی و حساس و طبقه‌بندی‌دار حفاظت بکند و طبعاً ناچار می‌شود از سلاح گرم هم استفاده کند.

عرض می‌شود با عنایت به اینکه برقراری هرگونه حکومت نظامی مستلزم کسب مجوز از مجلس است، حکومت نظامی نشده است، اگر هم حکومت نظامی شده بنده پاسخگوی آن نباید باشم، حکومت نظامی اگر به این تعریف شما ملتزم هستید، مسؤول تصویب حکومت نظامی جای دیگری است و مقام دیگری هم باید بیاید اینجا پاسخ بدهد، نه، نه تنها حکومت نظامی نشده، برقراری نظم می‌شود، یک منطقه‌ای شلوغ می‌شود، خوب، مأمورین در آن منطقه استقرار پیدا می‌کنند، از هر گونه تجمع افراد جلوگیری می‌کنند تا آرامش در آن محیط برقرار بشود، بعد هم رفت و آمد عادی مردم برقرار است. حکومت نظامی هم به آن معنایی که شما می‌فرمایید تعریف خاص خودش را دارد و خیلی روشن است، بعید می‌دانم چنین اقداماتی را بشود تعبیر حکومت نظامی کرد.

اما خوب، چنین وضعیتی پیش می‌آید و من خواهش می‌کنم یک نکته را هم عنایت بفرمایید. مسایل اجتماعی که اتفاق می‌افتد همه باید در آن تشریک مساعی کنند، بنده هم جا دارد از عزیزان نماینده و بخصوص از جناب آقای اعلمی یک سؤال کنم، آقای اعلمی!‌ یک آشوبی برمی‌خواست، یک حادثه و یک تحریک به ناحق و به ناروا و یک اهانت انزجارآمیز صورت می‌گیرد، بسیار هم خطا و گناه بزرگی است. اما ما باید اجازه بدهیم که بحران اجتماعی درست بشود یا همه باید تلاش، تدبیر و مدیریت کنیم، با خاطیان هم برخورد کنیم. خوب است که دیگران هم بخصوص مجموعه‌ها و افراد مؤثر مثل جناب‌عالی، نمایندگان محترم مجلس که نفوذ و تأثیر دارید و نماینده مردم هستید بیان بفرمایید چه تلاشهایی برای آرام‌سازی محیط‌تان انجام دادید، اینها را ارائه بفرمایید که ما واقعاً با تشریک مساعی شما می‌توانیم مدیریت خوبی در کشور داشته باشیم، والا اگر بنا باشد کسی تحریک بکند، یک عده جوان ما هم تحریک بشوند، یک عده عوامل بیرونی هم بیایند دامن بزنند، ما ناچار بشویم پلیس و نیروی امنیتی‌مان را وسط صحنه بفرستیم، مطمئناً در دعوا حلوا تقسیم نمی‌شود و همه ما مصیبت‌زده و آزرده‌خاطر می‌شویم.

--------

1- مشروح مذاکرات مجلس - دوره هفتم - جلسه 332 - صفحه 29 تا 35

http://www.ical.ir/index.php?option=com_mashrooh&view=session&id=3220&Itemid=38

2- فیلم پرسش و پاسخ را می توانید مستقیما در سایت آپارات هم مشاهده نمایید:

http://www.aparat.com/v/C3Xuq

http://www.aparat.com/v/npsVP