آچیق سؤز Açıq Söz

در جلسه 266 از دوره ششم -۱۳۸۱/۰۸/۲۶- مجلس شورای اسلامی¹ سؤال 13 نماینده مجلس شورای اسلامی از مرتضی حاجی وزیر وقت آموزش و پرورش درباره اجرای اصل 15 قانون اساسی مطرح گردید، بعد از شنیدن اظهارات نمایندگان و وزیر آموزش و پرورش طی نامه ای به وزارت آموزش و پرورش نظرات انتقادی خود را نسبت به مسائل مطرح شده در این جلسه اعلام نمایم. وزارت آموزش و پرورش نیز در پاسخ نامه وعده داد كه اصل 15 قانون اساسی به زودی اجرایی خواهد گردید.اما پس از گذشت بیش از 11 سال هنوز آن وعده اجرایی نشده است. با توجه به اینكه وزارت آموزش و پرورش در دولت تدبیر و امید نیز با تكیه بر بیانیه انتخاباتی شماره 3 دكتر روحانی، وعده اجرایی شدن اصل 15 قانون اساسی را داده است و اینكه "هسته مركزی مخالفان آزادی های مدنی" فعال شده اند كه بار دیگر اكثریت مردم ایران را از حقوق خود محروم نمایند، ضمن انتشار نامه سعی خواهم كرد در توضیح بعضی قسمت های نامه به روند تاریخی چرایی اجرا نشدن اصل 15 نیز در این سالها اشاره ای داشته باشم.

------------

به نام خدا

پنجشنبه، 30 آبان، 1381

سردبیر محترم نشریه نگاه² [به رویدادهای آموزش و پرورش]

ضمن سلام و خسته نباشید، با توجه به سخنان وزیر محترم آموزش و پرورش در صحن علنی مجلس شورای اسلامی 26/8/81 خواهشمند است متن زیر را با درج در نشریه یا به صورت مقتضی به اطلاع ایشان برسانید.

جناب آقای حاجی وزیر محترم آموزش و پرورش در جلسه مورخه 26/8/81 مجلس شورای اسلامی  در پاسخ به پرسش نمایندگان عضو فراكسیون كرد مجلس، در مورد عدم اجرای اصل 15 قانون اساسی مطالبی را بیان داشتند كه گرچه نمایندگان پرسشگر را قانع نمود³، ولی این پاسخ به هیچ وجه افكار عمومی را راضی نمی كند. لذا لازم دانستم كه نكاتی را در مورد این پاسخ یادآور شوم.

آقای حاجی در این پاسخ ضمن قرائت اصل 15 قانون اساسی با تأكید بر لفظ "آزاد است" اجرای این اصل را اختیاری تلقی نموده، مصوبه سال گذشته شورای عالی آموزش و پرورش را در مورد تدریس 2 واحد اختیاری زبان و ادبیات اقوام ایرانی در دوره دبیرستان را (البته اگر به مرحله اجرا درآید) با منت برای نمایندگان كرد مجلس مطرح می كند. اگر این اصل اختیاری است و دولت می تواند در صورت عدم تمایل آن را اجرا نكند، چرا نوشته شده است؟ كدام قانونگذاری در دنیا قانونی را برای اجرا نشدن  می نویسد؟ آیا این قانون فقط برای پرستیژ حقوق بشری در مجامع بین المللی است؟

مسلما این اصل قانونی كه یكی از افتخارات و از مترقی ترین اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در جهت بسط عدالت و قسط اسلامی و احقاق حداقل حقوق انسانی است، برای اجرا نشدن نوشته نشده است. ضمن اینكه با دقت در اصول (19، 48 و ...)، اجباری بودن اجرای این اصل مانند سایر اصول قانون اساسی مطرح می گردد.

اصل 19: مردم ایران از هر قوم و قبیله كه باشند از حقوق مساوی برخوردارند و رنگ، نژاد، زبان و مانند اینها سبب امتیاز نخواهد بود.

اصل 48: در بهره برداری از منابع طبیعی و استفاده از درآمدهای ملی در سطح استانها و توزیع فعالیت های اقتصادی میان استانها و مناطق مختلف كشور، باید تبعیض نباشد. به طوری كه هر منطقه فراخور نیازها و استعداد رشد خود، سرمایه و امكانات لازم در دسترس داشته باشد.

آیا آموزش و یادگیری زبان مادری از جمله حقوق مردم به شمار نمی آید كه در اصل 19 به مساوی بودن آن تأكید شده و در اصل 48 به برآوردن این نیاز و حق به صورت مساوی از محل درآمدهای ملی تأكید شده است؟

اصل 15 قانون قانون اساسی، یادگیری و به كارگیری زبان مادری اقوام مختلف ایرانی را یكی از حقوق آنها برشمرده است، لذا نمی توان این اصل را جدای دیگر اصول قانون اساسی بررسی و حكم به عدم اجرای آن داد.

این حق در اعلامیه جهانی حقوق بشر⁴ و اعلامیه حقوق بشر اسلامی⁵ (قاهره-1990) نیز كه ایران از امضا كنندگان آن می باشد به صراحت تأكید شده است.

یك نكته هم در مورد ارسال مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش به شورای عالی انقلاب فرهنگی⁶: با توجه به اینكه مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش در جهت اجرای یكی از اصول قانون اساسی و احقاق حقوق حقه اقوام ایرانی (گرچه دیرهنگام و قطره ای) می باشد. لذا ارسال آن به شورای عالی انقلاب فرهنگی چه محمل قانونی دارد؟ آیا این شورا می تواند مصوبه را رد نماید؟ طبق اصل 9 قانون اساسی كه اذعان می دارد: "... هیچ مقامی حق ندارد به نام حفظ استقلال و تمامیت ارضی كشور آزادی های مشروع را، هرچند با وضع قوانین و مقررات سلب كند..." شورای عالی انقلاب فرهنگی حق رد مصوبه را ندارد، مگر اینكه بخواهد بر خلاف اصول مصرحه قانون اساسی اقدام نماید. پس ارسال مصوبه به این شورا فاقد وجاهت قانونی و به تأخیر انداختن اجرای آن است كه خود گامی است بر ضد اتحاد و وفاق ملی مردم ایران.

نكته ای هم در مورد افت تحصیلی در مناطق غیر فارسی زبان: از آنجاییكه دانش آموزان این مناطق دارای محدودیت دایره لغات (فارسی) هستند كه حتی در مكالمه عادی نیز غالبا با مشكل روبرو هستند، یادگیری علوم تخصصی به زبان فارسی برای آنها بسیار سخت می باشد كه در نهایت به افت تحصیلی (قبولی با نمرات بسیار پایین یا مردودی) و ترك تحصیل در دوره های ابتدایی و راهنمایی می انجامد.

در جهان امروز دیگر آموزش به زبان رسمی امری منسوخ شده است، هر موقعیتی از كشور به زبان خود تحصیل می كند و البته در كنار آن هر سال درسی را به نام زبان رسمی كشورشان می گذرانند. این امر غیر از كشورهای پیشرفته ای چون سوئیس، كانادا، بلژیك و ... حتی در كشورهای در حال توسعه مانند پاكستان، هند، اتیوپی و ... جا افتاده و به این ترتیب استعدادهای جوانشان شكوفا شده و مانع افت تحصیلی می گردند.⁷

                                                با احترام، رضا صیامی، معلم، آذربایجان شرقی

پاسخ نامه:

--------------

1- متن كامل سوال و پاسخ وزیر را در این لینك می توانید بخوانید. http://www.miyanali.com/RS205/17

2- نشریه هفتگی "نگاه به رویدادهای آموزش و پرورش" ارگان رسمی وزارت آموزش و پرورش می باشد و به منزله روابط عمومی آن وزارتخانه است.

3- دلیل قانع شدن نمایندگان، قول مساعد وزیر درباره اجرای سریع مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش بود.

4- متن كامل اعلامیه جهانی حقوق بشر http://www.haghgostar.ir/ShowPost.aspx?id=12

5- متن كامل اعلامیه حقوق بشر اسلامی http://www.haghgostar.ir/ShowPost.aspx?id=15

در این زمینه مطالعه اعلامیه جهانی حقوق زبانی (بارسلونا 1996) هم خالی از لطف نیست.

http://www.humanrights-iran.ir/news-16758.aspx

6- در آن زمان مصوبه شورای عالی آموزش و پرورش با كارشكنی های یكی از اعضا و با دلایل امنیتی به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارسال شد. پس از سالها مسكوت ماندن در شورای عالی انقلاب فرهنگی، با تغییر آن به صورت تدریس دو واحد اختیاری زبان های محلی در دانشگاه تصویب گردید. بدون توجه به اینكه این مصوبه از شورای آموزش و پرورش آمده و اصولا تاكید اصل 15 قانون اساسی در مورد مدارس هست نه دانشگاه ها. این عضو سابق شورای عالی آموزش و پرورش كه اكنون دست خود را از ماجرا دور می بیند به بهانه جدید و اكنون در مقام ریاست فرهنگستان زبان پارسی و اطلاع از چگونگی اجرای این اصل باز هم می خواهد با همان بهانه همیشگی "امنیت ملی" در مسیر اجرا سنگ اندازی كند

7- در تأیید این نكته كه آموزش به زبان مادری استعدادها را بهتر شكوفا می كند جملات زیر از سرمقاله روزنامه آرمان 21 مهر 92 به قلم دكتر صالح نیكبخت را بخوانید: "تدوین‌كنندگان قانون اساسی و نویسندگان پیش‌نویس آن مسلما به این امر توجه داشته‌اند كه این تنوع زبانی، نه تنها فارسی را تضعیف نخواهد كرد بلكه به غنای زبان فارسی كمك خواهد كرد و از سوی دیگر به كودكانی كه به زبان مادری درس می‌خوانند كمك شایانی خواهد كرد و این امر مورد تایید متخصصان امور تربیتی است" http://armandaily.ir/?News_Id=56208